Vragen over hiv en de coronavaccinatie

Wanneer kan er met welk vaccin gevaccineerd worden?

De Europese Unie (EU) heeft opties genomen op zes verschillende vaccins tegen het coronavirus. Ook zijn er onderhandelingen gaande voor Novavax en Valneva, een zevende en achtste vaccin.

Op het moment van deze update zijn het Pfizer/BioNTech vaccin en Moderna/NIAID vaccin goedgekeurd door het Europese Medicijnen Agentschap (EMA). Het EMA beoordeelt de vaccins op onder meer veiligheid en werking. Momenteel worden de vaccins van Oxford/AstraZeneca en Janssen beoordeeld door het EMA. Voor de andere vaccins is nog geen goedkeuring aangevraagd.

De volgende vaccins zijn in Nederland te verwachten:

Bron: www.knvm.org/vaccinologie/covid-19  (22 januari 2021)

Uitleg afkortingen: EU=Europese Unie, Jan=januari, Feb=februari, Q1=eerste kwartaal, Q2=tweede kwartaal, Q3=derde kwartaal, Q4=vierde kwartaal

Wanneer kunnen mensen met hiv gevaccineerd worden?

Er zijn begin januari nog niet genoeg coronavaccins om iedereen te kunnen vaccineren. En dus moet er worden gekozen: wie krijgt als eerst de vaccinatie? 

Dit is de voorlopige vaccinatiestrategie van de overheid:

                                     Bron: Rijksoverheid (12 januari 2021)

Q1=januari/februari/maart
Q2=april/mei/juni
Q3=juli/augustus/september

Oranje=BioNTech/Pfizer vaccin
Roze=Moderna/NIAID vaccin
Blauw=AstraZeneca/Oxford, CureVac, Janssen of Sanofi vaccin

Als je hiv hebt en in de zorg werkt, word je opgeroepen voor een vaccinatie op basis van je beroep. Er zijn dus nu al mensen met hiv in Nederland die een oproep hebben gehad, bijvoorbeeld mensen die in de thuiszorg of op de IC werken. Je krijgt je vaccinatie waarschijnlijk bij je werkgever of bij de GGD. Je vindt hier de volgorde van vaccinatie voor zorgmedewerkers, en welke vaccins zij krijgen.

Als je hiv hebt maar niet in de zorg werkt, word je opgeroepen op basis van je woonsituatie, je leeftijd of je hiv-status. Je vindt hier de volgorde van vaccinatie voor mensen die niet in de zorg werken, en welke vaccins zij krijgen.

• Als je hiv hebt en in een zorginstelling woont (bijvoorbeeld in een verpleeghuis) ontvang je waarschijnlijk in januari of februari een oproep. Je krijgt je vaccinatie waarschijnlijk in de instelling waarin je woont of bij de huisarts.
• Als je hiv hebt en ouder bent dan 60 krijg je waarschijnlijk in februari een oproep. Je krijgt je vaccinatie waarschijnlijk bij de huisarts of bij de GGD. Als je mobiel bent krijg je waarschijnlijk het BioNTech/Pfizer of het AstraZeneca/Oxford vaccin. Als je niet mobiel bent krijg je waarschijnlijk het Moderna vaccin.
• Als je hiv hebt en jonger bent dan 60 krijg je waarschijnlijk in februari een oproep. Hiv is namelijk een medische indicatie voor het coronavaccin. Je krijgt je vaccinatie waarschijnlijk bij de huisarts. Waarschijnlijk krijg je het AstraZeneca/Oxford vaccin.

Welk vaccin is het best (voor mensen met hiv)?

Het is nog niet duidelijk welk vaccin het beste beschermt tegen het coronavirus. De vaccins van Pfizer/BioNTech en Moderna/NIAID hebben een hoge effectiviteit, maar het is nog niet duidelijk hoe lang de bescherming door deze vaccinaties aanhoudt. Ook zijn sommige vaccins misschien minder effectief bij ouderen. Er kan dus niet één vaccin aangewezen worden dat het beste is.

Zijn de vaccins net zo effectief bij mensen met hiv?

Dat is nog niet helemaal zeker. 5 van de 6 ingekochte vaccins zijn onderzocht bij mensen met hiv. Maar slechts een klein deel van de studiepopulatie had hiv en de data is nog niet apart geanalyseerd.

Het RIVM zegt (na overleg met hiv-behandelaren) het volgende: “Vaccinatie wordt geadviseerd ook als er verminderde effectiviteit van vaccinatie wordt verwacht ten gevolge van de immuundeficiëntie, onderliggende ziekte, behandeling met immunosuppressiva, immuun modulatie of chemotherapie.”

Om erachter te komen hoe effectief vaccins zijn, wordt er niet alleen vooraf onderzoek gedaan, maar ook gemonitord wanneer de vaccins op grote schaal gegeven worden. Er wordt momenteel in verschillende landen gemonitord of het vaccin mensen met hiv net zo goed beschermt als mensen zonder hiv, ook in Nederland. Zodra er iets bekend is zullen we dit natuurlijk delen.

In de algemene populatie beschermt het BioNTech/Pfizer vaccin 95 van de 100 mensen. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat bij mensen met hiv dit aantal lager ligt, dat het bijvoorbeeld 80 van de 100 mensen met hiv beschermt. Om die reden wordt het vaccin alsnog aangeraden aan mensen met hiv.

Uit onderzoek naar het Moderna/NIAID vaccin bleek dat dit vaccin werkt voor 94% van de algemene populatie. Bij mensen met onderliggende aandoeningen zoals hiv, chronische long- en hartaandoeningen, obesitas, diabetes, of een leverziekte was de effectiviteit 91%. Dat betekent dat 91 van de 100 mensen beschermd zijn.

Wanneer meerdere mensen met hiv het vaccin gekregen hebben, kan achteraf de effectiviteit bepaald worden. Je hebt nooit de garantie dat een vaccin jou voor 100% beschermt, ook bij mensen zonder hiv is dit geen garantie.

Experts denken dat vooral bij mensen met hiv met een lage afweer (bijvoorbeeld minder dan 200 CD4-cellen of aids) het vaccin misschien minder goed werkt. Dit lees je ook terug in de bijsluiter van het BioNTech/Pfizer vaccin en Moderna/NIAID. 

Zijn de vaccins veilig voor mensen met hiv?

Er is momenteel geen reden om aan te nemen dat de coronavaccins onveilig zijn voor mensen met hiv. De vaccins die in Nederland verwacht worden bevatten geen levend virus. Er is dus ook geen reden om aan te nemen dat ze onveilig zijn voor mensen met een onbehandelde hiv-infectie of minder dan 200 CD4-cellen. De Britse vereniging van hiv-behandelaren (BHIVA) geeft hier meer informatie.

Het RIVM zegt (na overleg met hiv-behandelaren) het volgende: “Vanwege een hoog infectierisico op dit moment, is het advies om alle [mensen met hiv] zonder contra-indicatie te vaccineren met een van de twee beschikbare mRNA-vaccins (BioNTech/Pfizer en Moderna).” Hiv is dus geen contra-indicatie.

Hiv-expert Monica Gandhi tegen poz.com: “There is no reason to believe that people with HIV should not get the vaccine. It is not a live vaccine, and it is safe and efficacious across diverse groups. I will be encouraging my patients with HIV, especially those on antiretroviral therapy, to get the vaccine. I totally recommend it.”

Hiv-expert Michael Brady tegen Reuters: “We strongly recommend that everyone living with HIV should have the COVID vaccine when they are offered it.”

Hiv-expert Godfrey Faussett tegen Reuters: “For people living with HIV, the COVID-19 vaccines bring the same benefits as they bring to all individuals and communities - prevention of severe disease due to COVID-19 and potentially reduced transmission of the SARS-CoV2 virus.”

Hiv-expert Fionnuala Murphy tegen Reuters: “There is no evidence to suggest any of the vaccines approved so far will be unsafe for people with HIV, and we are certainly hopeful, but the evidence just isn’t there yet.”

Matthew Hodson van Aidsmap tegen Reuters: “At present there has been no evidence presented to suggest that people with HIV have a different response to the COVID vaccine. On a personal level, as someone who has been living with HIV for 22 years, I will not hesitate to get vaccinated.”

Wordt de vaccinatie aangeraden als je hiv hebt en zwanger bent?

De vaccinatie wordt aangeraden aan zwangere vrouwen met hiv die (nog) niet onder behandeling zijn van een arts of een lage weerstand hebben (minder dan 200 CD4-cellen). Als je zwanger bent en onder controle bent en een goede weerstand hebt, wordt de coronavaccinatie meestal afgeraden. Je leest hier de informatie van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie (NVOG). Wanneer je meer informatie zoekt over hiv, je zwangerschap en de coronavaccinatie kun je het best contact opnemen met je hiv-poli.

Moet ik aan mijn hiv-behandelaar of hiv-consulent vragen of ik de vaccinatie mag?

Nee, dat hoeft niet. Je hebt geen brief of toestemming nodig. Iedereen met hiv mag de vaccinatie krijgen, ook mensen met een lage weerstand (laag aantal CD4-cellen). Je krijgt vanzelf een oproep voor de vaccinatie. Wanneer je twijfelt of je gevaccineerd wil worden kun je natuurlijk wel contact opnemen met je hiv-poli.

Wat moet ik doen als ik twijfel of ik het coronavaccin wil?

Wanneer je vragen hebt over de coronavaccinatie die hier niet beantwoord worden, neem dan contact op met het Servicepunt via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of bel 020 - 689 25 77 (maandag, dinsdag, donderdag van 14.00 - 22.00 uur). Zij kunnen je informatie geven, of de vraag doorsturen naar de belangenbehartiger medische zaken en zorg. Als je twijfelt en meer informatie wil die is afgestemd op jouw persoonlijke situatie, raden we je aan om contact op te nemen met je hiv-poli.

Wat zijn contra-indicaties voor de coronavaccinatie?

Een contra-indicatie betekent: ‘een reden waarom je een vaccin niet mag krijgen’. Hiv is geen contra-indicatie, mensen met hiv kunnen dus gevaccineerd worden tegen het coronavirus.

De contra-indicaties voor de coronavaccinatie kun je hier vinden. Dit zijn wel contra-indicaties: een aangetoonde ernstige allergie voor een van de bestanddelen van het vaccin of een aangetoonde ernstige allergische reactie na een eerdere toediening van hetzelfde vaccin.

Waarom wordt er voor de coronavaccinatie gevraagd of ik hiv heb?

In de eerste week van de coronavaccinatie werd er een formulier gebruikt waarop standaard naar de hiv-status gevraagd werd. Ook stond hier onterecht op dat hiv een contra-indicatie is. Hiv is geen contra-indicatie. De Hiv Vereniging heeft hierover contact opgenomen met het RIVM en de NVHB (de vereniging van hiv-behandelaren) en het standaardformulier is inmiddels aangepast. Mocht je nog een formulier ontvangen waarop gevraagd wordt of u hiv hebt, meld het dan bij het Servicepunt.

Momenteel wordt er een onderzoek naar de coronavaccinatie bij mensen met hiv opgezet. De reden hiervoor is dat onderzoekers de effectiviteit en veiligheid van de coronavaccins bij mensen met hiv uitgebreider willen onderzoeken. Dat wil niet zeggen dat aangenomen wordt dat de vaccins niet effectief of veilig zullen zijn. Er is momenteel geen reden om aan te nemen dat de vaccins niet of minder veilig zijn. Het zou wel kunnen dat de vaccins (iets) minder effectief zijn. Het is belangrijk dat dit vastgesteld wordt.

Er wordt onderzocht welk vaccin het beste werkt bij mensen met hiv, aangezien mensen met hiv met verschillende vaccin gevaccineerd zullen worden. Hiernaast wordt bepaald of een herhaalde vaccinatie nodig is bij mensen met hiv. Dit zou nodig kunnen zijn wanneer de effectiviteit van de coronavaccinatie lager blijkt te zijn bij mensen met hiv.

Je bent niet verplicht om je hiv-status door te geven. Maar wanneer je dat doet help je mee aan onderzoek naar de coronavaccins.

Hebben de coronavaccins bijwerkingen?

De vaccins kunnen bijwerkingen hebben. Je vindt de bijwerkingen van het BioNTech/Pfizer vaccin hier. Je vindt de bijwerkingen van het Moderna/NIAID vaccin hier.

Veel mensen hebben pijn in hun arm na het zetten van de injectie. Ook geven sommige mensen aan zich moe te voelen na de injectie of hoofdpijn te krijgen. De bijwerkingen werden door de meeste mensen als licht of matig ervaren en verdwenen meestal binnen een paar dagen na de vaccinatie. Deze bijwerkingen zijn vergelijkbaar met andere vaccinaties.

Is er interactie tussen de vaccins en hiv-medicatie?

Er wordt geen interactie tussen hiv-medicatie en de coronavaccins verwacht. Bij vijf van de zes vaccinatiestudies (allemaal behalve CureVac) die hierboven staan beschreven hebben mensen met hiv meegedaan. Het is echter niet bekend welke hiv-medicatie zij slikten.

Is er interactie tussen de vaccins en drugs?

Nee, er is voor zover bekend geen interactie tussen de COVID-19 vaccins en (hard)drugs.

Werken de vaccins ook tegen de gemuteerde variant van het coronavirus?

Voor zover de experts weten, werken de bovengenoemde vaccinaties ook bij het gemuteerde virus die in het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika zijn aangetroffen. Voor de zekerheid wordt de situatie wel goed gemonitord.

Is het vaccin ook geschikt voor mensen met hiv en Hepatitis C?

Ja, het vaccin is ook geschikt voor mensen met Hepatitis C en ook voor mensen die Hepatitis C gehad hebben.

Ik heb al COVID-19 gehad; heeft het dan nog nut me te laten vaccineren?

Het advies is dat ook mensen die al COVID-19 hebben gehad zich laten vaccineren.

Kun je COVID-19 krijgen door de vaccinatie?

Nee, dat kan niet. Het kan wel zijn dat je je even wat minder voelt na de vaccinatie, net als bij de griepprik. 

Hoe wordt een coronavaccin goedgekeurd?

Een vaccin wordt onderzocht in een fase I, fase II en fase III studie. In fase I wordt het vaccin bij een kleine groep mensen getest om de afweerreactie en tolerantie te bekijken. Hierna wordt in fase II het vaccin bij 100 tot 200 mensen getest, om onder andere te kijken of de dosering optimaal is. In fase III wordt het vaccin aan duizenden mensen gegeven, om te kijken hoe effectief het is. In eerste instantie mochten mensen met hiv niet meedoen aan fase III studies van de coronavaccins, maar na een internationale lobby zijn mensen met hiv toch toegelaten tot vrijwel alle studies. Er komt dus data beschikbaar over hoe goed coronavaccins werken bij mensen met hiv.

De resultaten van de studies worden naar het EMA gestuurd. Het EMA bepaalt vervolgens of een vaccin effectief en veilig genoeg is om in gebruik te nemen. Omdat het coronavaccin zo snel mogelijk nodig is, vindt de procedure van het EMA voor coronavaccins versneld plaats. Maar er wordt nog steeds net zo streng naar de vaccins gekeken. Naast het EMA moet ook de Nederlandse medicijnautoriteit (CBG) het vaccin goedkeuren. Je leest hier meer over de goedkeuring van coronavaccins.

Wanneer het middel goedgekeurd is door het EMA vinden er fase IV-studies plaats. Tijdens deze fase wordt er gekeken of er bijvoorbeeld geen bijwerkingen gemist zijn in de fase I, II en III studie. Wanneer de vaccins op de markt zijn, wordt er dus nog steeds gemonitord.

Worden mijn gegevens geregistreerd na de vaccinatie?

Je geeft zelf toestemming of je gegevens worden geregistreerd. Het is belangrijk om bij te houden wie een vaccinatie heeft gekregen. Daarvoor is er een speciaal vaccinatieregister. Voor het vaccinatieregister worden de privacyregels gevolgd.

De doelen van dit register zijn:

• Bijhouden hoeveel mensen gevaccineerd zijn.
• De veiligheid bewaken van het vaccin.
• Snel kunnen handelen bij onverwachte situaties.
• Meten hoe goed het vaccin werkt.
• De pandemie onder controle houden.

Er wordt bijvoorbeeld bijgehouden of bij een medische indicatie (zoals hiv) de vaccinatie net zo goed werkt als bij mensen zonder medische indicatie. Hier leggen we dat uit. Bijwerkingen worden gemeld aan het Lareb, zo wordt onder andere in de gaten gehouden of mensen met bepaalde aandoeningen meer last van bijwerkingen hebben.

Je vindt hier meer informatie over de registratie en persoonsgegevens.

Hebben mensen in Australië hiv gekregen door een coronavaccin?

Nee, dat is niet gebeurd. In Australië is een onderzoek naar een coronavaccin van de University of Queensland in samenwerking met farmaceut CSL stopgezet. De reden hiervoor is dat sommige deelnemers vals-positief op hiv getest werden na de vaccinatie.

Voor het vaccin werd gebruik gemaakt van een eiwit dat in hiv zit. Je kan door dit eiwit geen hiv krijgen. Maar je lichaam kan op het eiwit reageren alsof het hiv is, en maakt dan antistoffen tegen hiv aan. Vervolgens is de hiv-antilichamentest vals-positief. Dat betekent dat je positief test, maar dat je geen hiv hebt.

De onderzoekers weten zeker dat de deelnemers geen hiv hebben. Je kan namelijk op antilichamen testen om hiv aan te tonen, maar je kan bijvoorbeeld ook op het p24-eiwit van hiv testen. De deelnemers die een positieve antilichaamtest hadden zijn dus verder onderzocht, en bleken na verder onderzoek geen hiv te hebben.

De antilichamentest is echter de meest standaard test voor hiv en wordt veel gebruikt, en vanwege de vals-positieve testen is het onderzoek naar dit vaccin stopgezet. Ook al leek het vaccin verder effectief en veilig te zijn.

Er zit ook geen hiv in het coronavirus.  

Meer informatie over het RNA-vaccin van Moderna/NIAID

• Moderna is een Amerikaans biotechnologiebedrijf dat samenwerkt met het Amerikaanse National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID).
• Een RNA-vaccin voegt een nieuw stukje RNA toe aan afweercellen. Deze cellen zijn goed in het afbreken van virussen, maar het duurt een tijdje voordat ze zo’n virus herkennen (in dit geval het coronavirus). Door het RNA-vaccin kunnen je afweercellen het coronavirus eerder herkennen, en hierdoor kan je afweersysteem het in de toekomst eerder aanpakken zodat je niet ziek wordt. Deze RNA- technieken zijn nieuw, en voor nog geen enkele menselijke ziekte is een RNA-vaccin goedgekeurd.
• De effectiviteit van dit vaccin is 94%. Dat betekent dat het werkt bij 94 van de 100 mensen. Bij mensen met hiv, mensen met chronische long- en hartaandoeningen, obesitas, diabetes, of een leverziekte was de effectiviteit 91%. Bij mensen die ouder zijn dan 65 is de effectiviteit 86%.
• De vaccinatie bestaat uit twee prikken.
• Moderna heeft 176 mensen met hiv geïncludeerd in de fase III studie.
• Het vaccin is op 6 januari 2021 goedgekeurd door het EMA. De officiële Nederlandstalige bijsluiter is nog niet klaar, maar je vindt hier de informatie zoals de bijwerkingen.
• De Amerikaanse medicijnenagentschap (FDA) heeft het vaccin goedgekeurd. Hiv wordt niet genoemd als contraindicatie in een factsheet van de FDA.

Meer informatie over het vectorvaccin van AstraZeneca/Oxford

• AstraZeneca is een Brits-Zweedse farmaceut die samenwerkt met de Universiteit van Oxford.
• Een vectorvaccin bevat een virus (in dit geval het coronavirus) dat zo ver aangepast is, dat het zich niet meer echt als virus gedraagt. Het kan iemand dus niet meer ziek maken. In het vectorvaccin zit ook een stuk van een virus dat het lichaam goed zelf op kan ruimen, zoals adenovirussen. Deze virussen kan het afweersysteem zelf goed aanpakken, en hierdoor krijg je immuniteit voor het coronavirus.
• AstraZeneca heeft 160 mensen met hiv geïncludeerd in de fase III studie, maar deze data zijn nog niet geanalyseerd. Je leest hier de (Engelstalige) ervaring van een deelnemer.
• Het vaccin van AstraZeneca/Oxford ligt nu voor beoordeling bij het EMA.
• De Britse medicijnautoriteit (MHRA) heeft het vaccin inmiddels goedgekeurd. In het Verenigd Koninkrijk wordt dit vaccin sinds 4 januari gegeven.  De informatie voor ontvangers van het vaccin in het Verenigd Koninkrijk is inmiddels bekend. In de bijsluiter staat dat de vaccinatie misschien minder goed werkt bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door hiv. Bij mensen met aids of bij mensen met heel weinig CD4-cellen is dit vaccin misschien dus minder goed werkzaam.

Meer informatie over het vectorvaccin van Janssen

• Janssen is een Belgische farmaceut.
• Een vectorvaccin bevat een virus (in dit geval het coronavirus) dat zo ver aangepast is, dat het zich niet meer echt als virus gedraagt. Het kan iemand dus niet meer ziek maken. In het vectorvaccin zit ook een stuk van een virus dat het lichaam goed zelf op kan ruimen, zoals adenovirussen. Deze virussen kan het afweersysteem zelf goed aanpakken, en hierdoor krijg je immuniteit voor het coronavirus.
• Janssen heeft toegezegd mensen met hiv te includeren in de fase III studie, aldus Lynda Dee van AIDS Action Baltimore in persoonlijke communicatie met poz.com.
• Het vaccin van Janssen ligt nu voor beoordeling bij het EMA.

Meer informatie over het subeenheidvaccin van Sanofi/GSK

• Sanofi is een Franse farmaceut en GSK is een Engelse farmaceut.
• Een subeenheidvaccin (ook wel ‘subunitvaccin’ genoemd) is een vaccin dat heel specifieke stukjes van een virus of bacterie bevat (in dit geval stukjes van het coronavirus). Je afweersysteem wordt hierdoor goed in het herkennen van dit virus, en zo kan je lichaam het virus in de toekomst meteen herkennen en word je niet meer ziek.
• Sanofi heeft toegezegd mensen met hiv te includeren in de fase III studie, aldus Lynda Dee van AIDS Action Baltimore in persoonlijke communicatie met poz.com.

Meer informatie over het RNA-vaccin van CureVac

• CureVac is een Duits biotechnologiebedrijf.
• Een RNA-vaccin voegt een nieuw stukje RNA toe aan afweercellen. Deze cellen zijn goed in het afbreken van virussen, maar het duurt een tijdje voordat ze zo’n virus herkennen (in dit geval het coronavirus). Door het RNA-vaccin kunnen je afweercellen het coronavirus eerder herkennen, en hierdoor kan je afweersysteem het in de toekomst eerder aanpakken zodat je niet ziek wordt. Deze RNA- technieken zijn nieuw, en voor nog geen enkele menselijke ziekte is een RNA- vaccin goedgekeurd.
• Het is niet bekend of mensen met hiv hebben meegedaan aan de studie van CureVac.