Gezonde voeding

Gezonde en gevarieerde voeding is voor iedereen belangrijk. Voor mensen met hiv is het extra belangrijk om te kiezen voor voedsel dat bijdraagt aan een hogere weerstand. Die versterkt het afweersysteem en maakt je weerbaarder tegen bijwerkingen van hiv-remmers. Je afweersysteem heeft vooral behoefte aan vitaminen, mineralen, antioxidanten en eiwitten.
De informatie op deze pagina is gegeven door Rina Calmaz, als diëtist gespecialiseerd in de behandeling van hiv-patiënten bij het OLVG in Amsterdam.

In het kort:

  • Eet veel groente en fruit.
  • Gebruik vooral volkoren, zoals volkorenbrood, volkoren pasta, couscous.
  • Eet minder vlees en meer plantaardig. Varieer met vis, peulvruchten, noten, eieren en vegetarische producten.
  • Neem genoeg zuivel zoals melk, yogurt en kaas.
  • Geniet van een handje ongezouten noten.
  • Gebruik zachte of vloeibare smeer- en bereidingsvetten.
  • Drink voldoende zoals kraanwater, koffie en thee.

Gezond eten begint al in de supermarkt

Gezonde voeding is een onderdeel van een gezonde leefstijl. De 'Schijf van Vijf' van het Voedingscentrum is een goed uitgangspunt. Als je volgens de Schijf van Vijf eet, neem je genoeg van alle producten die gezondheidswinst opleveren, plus alle benodigde voedingsstoffen om fit voor de dag te komen. Kies elke dag iets anders uit elke schijf, zodat je een gevarieerde maaltijd op je bord krijgt.

  • Vitaminen onderhouden en versterken het afweersysteem. Ze bouwen, beschermen, herstellen en ontgiften. Ze helpen bij de aanmaak van stoffen en bij de stofwisseling. Ze zetten voeding om in energie en gaan voortijdige veroudering tegen.
  • Mineralen zorgen voor transport van zuurstof en energie. Ze zijn van belang voor de instandhouding en het herstel van weefsels en botten, voor het zenuwstelsel, bepaalde hersenfuncties en de samentrekking van spieren.
  • Antioxidanten verdedigen het lichaam tegen een te snelle veroudering. Ze beschermen tegen hart- en vaatziekten, trombose, bepaalde kankers.
  • Eiwitten staan in voor de vervanging en opbouw van weefsel en leveren energie. Een tekort leidt tot een verminderde weerstand.

Bijwerkingen van hiv-remmers tegengaan

Door het jarenlange gebruik van hiv-remmers, en zeker als je een geschiedenis hebt met ‘oude hiv-remmers’, kunnen de lipiden een probleem worden: te laag HDL, te hoog LDL, te hoge triglyceriden. Dat vergroot de kans op hart- en vaatziekten en op alvleesklierontsteking. Om dat tegen te gaan, wordt geadviseerd om een gezond gewicht na te streven (BMI < 30), minder verzadigde vetten te eten en juist meer groenten, fruit en granen. Minimaal eens per week vette vis en liefst hooguit één glas alcoholhoudende drank per dag; bij te hoge triglyceriden helemaal geen alcohol.

Verder kunnen hiv-medicijnen insulineresistentie veroorzaken, waardoor je diabetes kunt krijgen. Dat is een ziekte die heel ernstige complicaties kan veroorzaken, dus het is zaak dat te voorkomen. Ook hier is het vermijden of verhelpen van overgewicht belangrijk, en een regelmatig eetpatroon, met een optimale koolhydratenverdeling over de dag. En lichaamsbeweging! Niet alleen om het overgewicht te bestrijden, het helpt ook rechtstreeks, want spiergebruik stimuleert de gevoeligheid voor insuline.

Tekort aan vitamines en mineralen

In de literatuur worden bij mensen met hiv vaak tekorten gezien aan bepaalde micronutriënten, zoals vitaminen en mineralen die betrokken zijn bij de werking van het immuunsysteem. Daarom is het voor mensen met hiv zinvol om één tot twee keer daags multivitaminen te slikken, zo’n 100 tot 150% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Als je proteaseremmers neemt, heb je extra vitamine E nodig, en als je tenofovir of efavirenz gebruikt, extra vitamine D. Als je echt ziek bent, kun je ook tekorten krijgen: bij diarree moet je extra vitamine A, E en D hebben; als je koorts hebt en daardoor flink transpireert, kun je extra zink gebruiken.

Wat is goede voeding?

De basis is de recent herziene ‘Schijf van Vijf’ van het Voedingscentrum. Mensen met hiv die ondetecteerbaar zijn, hebben niet meer energie of eiwitten nodig dan mensen zonder hiv. Maar goede voeding is voor mensen met hiv wel extra belangrijk. De Schijf van Vijf is gemaakt voor de gemiddelde Nederlander. Maar niet iedereen is gemiddeld. Hier vind je een tool waarmee je kunt zien wat je nodig hebt aan bijvoorbeeld brood, zuivel en vocht, afhankelijk van je leeftijd en je geslacht.

Hieronder extra aanvullingen op de Schijf van Vijf: over dranken, vetten en vezels.

 

Dieet veranderen

Het blijvend veranderen van je dieet is niet zo makkelijk. Zeker niet als je daarnaast nog worstelt met therapietrouw, of als je naast je hiv nog heel andere problemen hebt, met je huisvesting of in je relatie. Vertel je zorgverleners in het ziekenhuis dus duidelijk hoe het met je gaat. Want als je veel andere zorgen hebt, dan heeft diëtetiek voorlopig geen zin. Dan is het beter om eerst aan die andere problemen te gaan werken.

Als je structureel gezonder wilt gaan eten, dan ben je gebaat met aanpassingen die je jarenlang kunt volhouden. Dus ga niet kortdurend streng diëten om daarna de moed te verliezen en weer terug te vallen. Besteed veel aandacht aan je motivatie, formuleer korte- en lange-termijndoelstellingen die helder en haalbaar zijn, zorg dat je niet alleen gezond maar ook lékker blijft eten, en dat het klaarmaken niet te veel gedoe wordt.

Diëtist nodig?

Als je zelf een individueel dieetadvies wilt van een diëtist, kun je je hiv-behandelaar om een doorverwijzing vragen; elk hiv-behandelcentrum beschikt over in hiv gespecialiseerde diëtisten. Je kunt ook een zelfstandig of eerstelijns diëtist raadplegen. Per jaar vergoedt je zorgverzekeraar vanuit het basispakket drie uur advies van een zelfstandig gevestigd of eerstelijns diëtist; vaak wil de zorgverzekeraar daarvoor wel een verwijzing van je (huis)arts.

 

Deze informatie is nuttig

Lees ook

Leven met hiv

Lees meer: >

Sport en bewegen

Lees meer: >

Hiv-zorg voor kinderen

Lees meer: >