Hiv en andere aandoeningen

Er zijn een paar aandoeningen die bij mensen met hiv vaker voorkomen dan bij anderen. Het gaat om griep, bepaalde vormen van kanker en hepatitis, vergeetachtigheid en gestoorde fijne lichaamsmotoriek (bijvoorbeeld trillende handen). Het risico erop is groter als je hiv hebt, maar dat betekent niet dat iedereen met hiv die aandoeningen ook krijgt. Extra alertheid is wel geboden.

Griep en griepprik

Mensen met hiv en andere risicogroepen zoals ouderen en chronisch zieken krijgen elk jaar een oproep van de huisarts om zich gratis te laten vaccineren tegen de griep. Meestal is de griepprik zinvol voor mensen met een verzwakte afweer, COPD of chronische bronchitis. Het griepvirus is een veranderlijk virus, zodat de griepprik elk jaar nodig is. De vaccinatie is niet altijd volledig dekkend, dus garanties zijn er niet te geven dat je die winter geen griep zal krijgen. De vaccinatie kan wel een hoop narigheid voorkomen. Als je geen oproep krijgt, vraag er dan zelf naar bij je huisarts.

Kanker

Bepaalde vormen van kanker blijken vaker voor te komen bij hiv-positieven dan onder de algemene bevolking. Maar raak niet in paniek: deze aandoeningen zijn ook bij hiv-positieven zeldzaam. Leefstijl, ouderdom, roken, het laagste CD4-aantal dat je ooit had, het huidige CD4-aantal en hiv zelf spelen hier een rol. Maar hoe de verbanden exact liggen is nog niet bekend.

aids en kanker

Door de komst van combinatietherapie komen de aan aids gerelateerde vormen van kanker niet meer vaak voor. De aidsgerelateerde vormen van kanker zijn Kaposi sarcoom, non-Hodgkin lymfoom (bepaalde vorm van lymfklierkanker) en baarmoederhalskanker. Als je één van deze vormen van kanker krijgt, krijg je de diagnose aids.

hiv en kanker

Andere vormen van kanker leiden niet tot de diagnose aids. Een aantal van deze niet aan aids gerelateerde vormen van kanker lijkt bij hiv-positieven vaker voor te komen dan bij hiv-negatieven. Ze zijn dus niet-aidsgerelateerd, maar waarschijnlijk wel hiv-gerelateerd. Ze behoren tot een serie van aandoeningen die met hiv te maken hebben. Komt het door de verzwakte afweer, de risicofactor van het laagste aantal CD4-cellen die je ooit hebt gehad, door andere infecties of komt het door het hiv zelf?

Ook na de komst van combinatietherapie komen deze vormen van kanker bij hiv-positieven vaker voor dan bij de algemene bevolking. Het betreft anuskanker, Hodgkin lymfoom (lymfklierkanker), leverkanker, melanoom (een vorm van huidkanker), keelkanker, leukemie (bloedkanker), darmkanker en nierkanker.

anuskanker (AIN)

De verwekker van anuskanker is het virus HPV. Dat virus kan ook baarmoederhalskanker veroorzaken. Waarom bij hiv-positieven vaker kanker voorkomt, is nog niet helemaal duidelijk. De kans op het krijgen van kanker neemt bij het ouder worden wel toe. Hiv-positieven en hun artsen moeten daarop alert zijn. In een aantal Nederlandse ziekenhuizen lopen onderzoeken naar het voorstadium van anuskanker (AIN) bij mensen met hiv. Vraag ernaar bij je internist, als je je zorgen maakt.

meerdere factoren

Er spelen verschillende factoren een rol bij deze vormen van kanker bij hiv-positieven. Voor baarmoederhalskanker, anuskanker en leverkanker als gevolg van hepatitis B of C geldt, dat die hun virussen op vergelijkbare wijze overdragen als hiv. Wie een hiv-infectie heeft, heeft dus ook risico gelopen voor het krijgen van die virussen.

De afweer speelt een rol, net zoals het hiv-virus zelf. Dan gaat het om het laagste CD4-aantal dat je ooit hebt gehad. Hoe lager dat was, des te groter is de kans op vormen van kanker. Ook speelt het aantal CD4-cellen dat je nu hebt een rol. Hoe hoger dat is, des te kleiner de kans.

Hiv en hepatitis B en C

Er is een verschil tussen hepatitis B en hepatitis C wat betreft verschijnselen, overdracht en medicijnen. Het zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (Soa’s) die de lever aantasten. Hepatitis B of C kan een sluipmoordenaar zijn, omdat men de infectie vaak te laat ontdekt.

Dat geldt gelukkig niet meer voor hiv-positieven die al onder behandeling zijn. Bij hen ontdekt men die infecties voor het overgrote deel tijdig, zodat de behandeling van hepatitis snel kan plaatsvinden. Dat komt omdat de hiv-behandelaar de leverfunctie elk half jaar meet. En in Nederland is hepatitis ook goed te behandelen. Het risico op hepatitis is voor mensen met hiv een extra reden om zo vroeg mogelijk met hiv-medicatie te starten, omdat men daarmee het risico erop verkleint.

hepatitis B
hepatitis C

hepatitis B

Hepatitis B geeft meestal snel klachten, zoals koorts, misselijkheid en gewichtsverlies. In de meeste gevallen kunnen mensen deze infectie zelf goed aan, zonder medicijnen. Een deel van de dragers lukt dit niet. Zij worden chronisch drager van het hepatitis-B-virus. Als zij dat niet weten en de infectie onopgemerkt blijft, kunnen zij uiteindelijk leverproblemen en leverkanker krijgen.

Hepatitis B is nog niet te genezen, maar wel met een vaccinatie te voorkomen. Ook is er een goede behandeling voor en daarin lijkt het op hiv. Sterker nog: sommige hiv-remmers werken ook als hepatitis-B-remmers.

Hepatitis B is seksueel overdraagbaar door sperma en vaginaal vocht. Mannen die seks hebben met mannen zijn de grootste risicogroep om het op te lopen. Zij kunnen zich gratis tegen hepatitis B laten vaccineren en zo voorkomen dat zij het ooit zullen oplopen en op anderen overdragen.

hepatitis C

Hepatitis C is een heel ander virus. Vaak merk je de eerste maanden nauwelijks iets van de infectie. Van de mensen die hepatitis C oplopen, overwint een kleiner deel van de mensen het virus zelf. Bij hiv-positieven gaat dat sowieso minder makkelijk. Chronische hepatitis C leidt tot leverbeschadiging en -kanker.

Er zijn goede maar dure medicijnen beschikbaar, die meestal tot genezing leiden. Helaas is er nog geen vaccin voor hepatitis C beschikbaar. Een onbehandelde infectie leidt bij hiv-positieven sneller tot gezondheidsschade.

Hepatitis C is, ook seksueel, alleen overdraagbaar van bloed op bloed, en niet door sperma of vaginaal vocht. Omdat bij anale seks kleine microbloedinkjes voorkomen, vormt anale seks een risico op overdracht. En dat betekent dat hepatitis C bij mannen die seks hebben met mannen, vaker overdraagbaar is. De behandeling is in 2015 door de introductie van nieuwe medicatie enorm verbeterd. Gelukkig blijken de nieuwe medicijnen tegen hepatitis C net zo goed te werken bij hiv-positieven als bij de andere patiënten.

Hiv, vergeetachtigheid en dementie

Dementie komt tegenwoordig bij mensen met hiv bijna niet meer voor. Lichtere vormen van afwijkend functioneren van de hersenen komen ondanks de komst van combinatietherapie nog wel voor. In het dagelijkse leven levert dat meestal nauwelijks of geen problemen op.

kleine problemen

Sinds de combinatietherapie is het grote gevaar van dementie weg, maar de kleinere ongemakken blijven bestaan. Van alle hiv-positieven heeft ongeveer de helft een neurocognitief probleem, dat wil zeggen: het verminderd functioneren van de hersenen, soms met motorische problemen tot gevolg. De andere helft ondervindt dus geen problemen.

Ernstige problemen zoals dementie komen maar bij een zeer kleine groep voor. Ruwweg een kwart heeft een lichte stoornis en een kwart heeft een milde functionele stoornis. Blijkbaar dringt niet elke hiv-remmer goed door tot diep in de hersenen, maar er zijn voldoende hiv-remmers beschikbaar die dat wel doen. Veranderen van combinatie kan dus helpen.

andere factoren

Er zijn ook andere factoren die het functioneren van de hersenen kunnen beïnvloeden. Depressie kan tot vergeetachtigheid leiden. Behandeling van depressie helpt natuurlijk. Overmatig gebruik van alcohol, drugs (onder andere coke en crystal meth), roken, co-infectie met hepatitis C, tekort aan vitamine, overgewicht en verhoogde bloedvetten kunnen ook tot slechter functioneren leiden. Het is moeilijk om uit te maken wat de veroorzaker is, maar als je het probleem hebt, dan zit je er wel mee. Je kunt dit bespreken met je hiv-behandelaar.

wat brengt de toekomst?

Op oudere leeftijd hebben alle mensen vaker neurocognitieve problemen dan op jongere leeftijd. Het geheugen verzwakt, het lijf is wat strammer, de motoriek is minder krachtig. Maar dementie is voor hiv-positieven tegenwoordig bijna geen probleem meer. Op latere leeftijd kan dat anders zijn. Dan behoort de meest voorkomende vorm van dementie, namelijk Alzheimer, helaas ook tot de mogelijkheden.

Deel